Ongeveer vijftig nierpatiënten laten wekelijks drie keer afvalstoffen verwijderen in het UMC Utrecht. Bij deze behandeling – dialyse – zijn gespecialiseerde verpleegkundigen nodig. Lotte Duim is in grote mate verantwoordelijk voor hun opleiding. Zij pakt dit zó voortvarend aan, dat ze onlangs de titel Verpleegkundige van het Jaar kreeg in de categorie onderwijs.

De persoonlijke band met patiënten. De werking en mogelijkheden van de dialysemachine. Het gepuzzel met afvalstoffen en bloedwaarden om telkens weer tot de best mogelijke behandeling te komen. Vraag aan Lotte Duim wat haar werk als dialyseverpleegkundige zo mooi en interessant maakt, en de 29-jarige geeft het ene na het andere voorbeeld.

Elke dag anders

Lachend: “En dan te bedenken dat ik vijf jaar geleden na mijn vertrek bij de afdeling cardiologie het idee had dat de zorg op mijn nieuwe werkplek vaak op hetzelfde zou neerkomen. Een misvatting, zo bleek al snel. Zeker in een universitair medisch centrum is elke dag anders op een dialyseafdeling. We helpen niet alleen relatief stabiele volwassenen die zich drie keer per week op dezelfde momenten melden. We zijn er bijvoorbeeld ook voor kinderen of voor patiënten die acute zorg nodig hebben. Denk verder aan patiënten voor wie plasmafiltratie wordt ingezet: een behandeling tegen auto-immuunreacties, waarbij het eigen plasma wordt vervangen door synthetisch plasma of donorplasma.”  

Opleiding

Onze nieren ruimen de afvalstoffen in het bloed op. Bijvoorbeeld een teveel aan zout of zuur. Als iemands nieren nauwelijks nog werken, kan dialyse een uitkomst zijn. Daarvan zijn twee typen: afvalstoffen filteren via het bloed (hemodialyse) en via de buik (buikspoeling, oftewel peritoneale dialyse). Kinderen krijgen alleen de laatste behandeling. Patiënten in het UMC Utrecht worden bijgestaan door dialyseverpleegkundigen. Duim: “Verpleegkundigen kunnen de opleiding volgen in ons ziekenhuis. Die duurt vijftien maanden en is vanaf november 2022 iets korter: minimaal twaalf maanden.” Duim noemt zichzelf “de overkoepelende persoon om de opleiding in goede banen te leiden”.

Spannend

In 2019 werd ze aangesteld als praktijkbegeleider. “Dat vond ik best spannend, omdat ik zelf nog maar een jaar eerder de opleiding had afgerond. Aan de andere kant zag ik het als een uitdaging om de dialysezorg van de toekomst te helpen ontwikkelen en daarin de cursisten mee te nemen. Als praktijkbegeleider ben ik verantwoordelijk voor het praktijkgedeelte van de opleiding. Ik regel onder meer de drie stages van de cursisten: bij de hemodialyse, de peritoneale dialyse én de transplantatiestage op de verpleegafdeling nefrologie (diagnose en behandeling van ziekten aan de nieren, red.). Nefrologie is relevant, omdat het UMC Utrecht een transplantatiecentrum is en dit ook onderdeel is van de zorg die wij leveren. Verder is het mijn taak te zorgen voor een goed en veilig leerklimaat voor cursisten en werkbegeleiders.”

Nog meer cursisten

Zeven medewerkers volgen de opleiding tot dialyseverpleegkundige in het UMC Utrecht. “Dat zijn er meer dan ooit”, zegt Duim, die zelf ook nog actief is als dialyseverpleegkundige. “Ik ben trots dat we zoveel cursisten hebben in een periode van personeelstekorten in de gezondheidszorg. We zijn erin geslaagd de opleiding naar een hoger niveau te tillen. Dat is een gezamenlijke prestatie. Ons unithoofd Marieke Deckers heeft hierin ook een grote rol. Zij zet zich maximaal in voor de werving van nieuwe cursisten, bijvoorbeeld via sociale media en banenmarkten. Wij streven ernaar dat binnenkort zelfs negen cursisten aan de slag kunnen.”

Meer zelfstandig

Het recordaantal cursisten hangt ook samen met Duims initiatieven; de Verpleegkundige Adviesraad van het UMC Utrecht benoemde haar niet voor niets tot Verpleegkundige van het Jaar in de categorie onderwijs. “We hebben bijvoorbeeld eind 2021 een leerwerkunit opgezet voor dialyseverpleegkundigen in opleiding. Normaal gesproken loopt een cursist mee met een werkbegeleider. De cursist kijkt en luistert dan vooral en werkt één-op-één met de werkbegeleider. Dankzij de leerwerkunit leren cursisten juist veel meer zelfstandig te werken.”

Kritisch nadenken

Duim legt uit: “Twee cursisten krijgen gezamenlijk de zorg voor zes patiënten die ’s morgens in het ziekenhuis zijn voor dialyse. Dan lopen ze tegen vragen aan en helpen ze elkaar die te beantwoorden. Zo leren ze kritisch nadenken over uitdagingen in de dagelijkse zorgpraktijk. Hun coach houdt in de gaten dat de zorgkwaliteit en patiëntveiligheid optimaal zijn, maar het uitgangspunt is dat de cursisten daar in eerste instantie veel meer zelf voor verantwoordelijk zijn. De cursisten reageren positief op deze opzet. We hopen de leerwerkunit dan ook uit te breiden naar de avonduren.”

Best mogelijke zorg

Wanneer is Duim tevreden over haar werk als praktijkbegeleider? “Als ik zie dat onze cursisten het naar hun zin hebben en dat hun kennis en kunde groeien. En het is altijd weer het mooist als cursisten zich na vijftien maanden hebben ontwikkeld tot dialyseverpleegkundigen die de best mogelijke zorg kunnen geven aan onze patiënten.”